De federale regering liet het Berlaarse gemeentebestuur op vrijdag 8 juli 2022 weten 750 extra opvangplaatsen voor asielzoekers te willen voorzien in de Berlaarse legerkazerne.
Hieronder proberen we alvast de voornaamste vragen over dit onderwerp te beantwoorden.
Waarover gaat het?
Op woensdag 6 juli 2022 bereikte het kernkabinet van de federale regering een akkoord over een pakket maatregelen om de opvangcrisis in het asielnetwerk het hoofd te bieden. Het huidige opvangnetwerk in België staat momenteel onder grote druk. Door een tekort aan opvangplaatsen slapen heel wat asielzoekers op straat.
Eén van de maatregelen die het kabinet van Asiel & Migratie aankondigde, is de creatie, op korte termijn, van 750 extra opvangplaatsen voor asielzoekers in loodsen op militaire domeinen. Die militaire domeinen zijn eigendom van Defensie, waardoor de federale overheid zelf kan beslissen over een eventuele bestemming.
Op vrijdag 8 juli 2022 werd het lokaal bestuur op de hoogte gebracht dat de federale regering enkele loodsen op de legerkazerne in Berlaar (Welvaartstraat) gekozen had als locatie om die 750 extra opvangplaatsen in te voorzien.
Deze maatregel werd aangekondigd als een tijdelijke maatregel, om de huidige druk op de opvangcentra te verlichten. De federale regering gaf aan het centrum in Berlaar te laten uitdoven wanneer die nood er niet meer is.
Een volgende maatregel, op middellange termijn, is de creatie van containerdorpen. De federale regering heeft momenteel nog geen beslissing genomen over waar zulke containerdorpen voorzien zullen worden.
Wat komt er in Berlaar?
Het gaat om een tijdelijk, open opvangcentrum. Dat betekent dat de bewoners het centrum mogen verlaten. Om middernacht gaat de poort van het centrum dicht, om 6 uur 's morgens gaat ze weer open. Afwezigheden 's nachts zijn beperkt mogelijk, maar moeten wel vooraf doorgegeven worden met vermelding van contactgegevens.
Deze en andere regels en afspraken werden verzameld in een huishoudelijk reglement dat elke bewoner van het centrum zal moeten ondertekenen. Een voorbeeld van zo'n huishoudelijk reglement kan je vinden op de website van Fedasil.
Waar eerst sprake was van een doorstroomcentrum werd er intussen besloten de bewonerspopulatie niet voortdurend te vernieuwen. Alle betrokken instanties blijven het tijdelijk karakter van de opvangplekken benadrukken, maar het is niet de bedoeling om een té groot verloop van bewoners te organiseren.
Over welke locatie gaat het?
De extra opvangplaatsen worden ingericht in twee of drie loodsen in het noorden van het militair domein in de Welvaartstraat. Deze loodsen worden afgeschermd van de rest van het domein én van het openbaar domein. Er is een in- en uitgang voorzien via de Hellegatstraat. Deze uitgang krijgt een eigen huisnummer, namelijk Hellegatstraat 2A. De reguliere uitgang van het militair domein, via de Welvaartstraat 38, blijft voorbehouden voor de gebruikers van het militair domein.
In één loods wordt er ruimte voorzien voor alleenstaande mannen, in de tweede loods is er ruimte voor alleenstaande mannen en gezinnen of ouders met kinderen. Elke loods biedt in eerste instantie ruimte voor een 200-tal slaapplaatsen.
Tegen de wintermaanden willen Fedasil en het Rode Kruis de verblijfskwaliteit verbeteren door containers te plaatsen. Maar ook daarbij werd het tijdelijke karakter van deze opvangplekken steeds benadrukt.
Wie beslist waar er een opvangcentrum komt?
De beslissing om ergens een opvangcentrum te openen ligt bij de federale overheid. Naargelang de noden kan er gezocht worden naar nieuwe sites of gebouwen.
Waarom werd er gekozen voor Berlaar?
De kazerne in Berlaar staat voor een groot deel leeg en werd al die jaren erg goed onderhouden. De gebouwen verkeren in prima staat en kunnen makkelijk afgeschermd worden van de rest van het domein.
De kazerne van Berlaar staat bekend als Distributiecentrum Wisselstukken en deed steeds dienst als logistiek centrum. Dat betekent dat er in deze kazerne geen potentieel gevaarlijke zaken bewaard werden.
Om al deze redenen, en omdat het domein eigendom is van de federale overheid en de overheid dwangsommen riskeert als er niet snel een oplossing volgt, kunnen hier op erg korte termijn opvangplekken voorzien worden.
Kan er nog een andere locatie gekozen worden?
Hoewel we het als lokaal bestuur betreuren dat we niet vooraf konden duidelijk maken dat een kleinere gemeente als Berlaar slechts een beperkte draagkracht heeft, is de beslissing van de federale regering onomkeerbaar. Zij zullen de plannen om opvangplaatsen te voorzien in Berlaar uitvoeren.
Als lokaal bestuur werden we niet in deze beslissing betrokken en waren we er ook pas laat van op de hoogte. Maar ook dan hebben wij als bestuur de verantwoordelijkheid en de plicht om 1) samen met alle betrokken instanties in dialoog te gaan met de buurt en onze gemeenschap en 2) om opnieuw samen met die instanties maatregelen te nemen om eventuele overlast voor de buurt en onze gemeente te beperken.
Over hoeveel plekken gaat het?
De federale overheid spreekt over 750 plekken die voorzien worden. Rode Kruis Vlaanderen zal de site beheren.
Welke bewoners komen er naar het centrum?
In Brussel slapen momenteel heel wat asielzoekers op straat. Het is de bedoeling om hen een meer menselijke opvang te bieden in het centrum in Berlaar. Er is ruimte voorzien voor zowel alleenstande mannen als gezinnen of ouders met een kind. Rode Kruis Vlaanderen streeft daarbij ook steeds naar een gebalanceerde mix.
In de eerste weken zullen er vooral alleenstaande mannen naar het centrum komen, daarna volgen gezinnen of ouders met een kind waar er eveneens ruimte voor voorzien is.
Wat is een asielzoeker?
Een persoon die ‘asiel’ aanvraagt is een asielzoeker en vraagt per definitie om internationale bescherming in een land dat niet zijn of haar land van herkomst is.
In België kan een asielzoeker bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) van de federale overheid asiel aanvragen. Die dienst zendt het verzoek door naar het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS), dat zich ertoe verplicht dat verzoek te bestuderen en een beslissing te nemen. Als de persoon in kwestie voldoet aan de voorwaarden van de Conventie van Génève wordt hij of zij erkend als vluchteling en krijgt hij of zij een verblijfsvergunning.
Een asielzoeker heeft recht op opvang (bed, bad, brood, begeleiding) in de periode dat de bevoegde overheidsdiensten zijn vraag onderzoeken. Hij heeft geen recht op leefloon of stempelgeld en kan niet toetreden tot de arbeidsmarkt tijdens de eerste vier maanden. Het recht op opvang eindigt na de beslissing van de bevoegde overheidsdiensten.
In België beslissen volgende overheidsdiensten over een asielaanvraag: Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) federale overheid (beslissen of een asielaanvraag in België behandeld wordt), Commisariaat-generaal voor Vluchtelingen en Staatslozen (beslissen over toekenning van het statuut) en Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (bij hen kan beroep aangetekend worden tegen een beslissing).
Ontvangt het lokaal bestuur subsidies voor de komst van dit opvangcentrum?
Het gemeentebestuur ontvangt geen subsidies voor de komst van het opvangcentrum.
Via sommige kanalen wordt er beweerd dat gemeenten 1000 euro ontvangen per asielzoeker. Dat is niet correct. De federale overheid voorziet die tegemoetkoming alleen bij de opvang van Oekraïense vluchtelingen en zelfs dan alleen wanneer een gemeentebestuur daarbij zelf in de opvang voorziet. Dat is hier niet het geval. Bij het opvangcentrum op het militair domein wordt de opvang niet georganiseerd door het gemeentebestuur en gaat het niet om Oekraïense vluchtelingen.
Ook het premiesysteem via het Impulsfonds van staatssecretaris De Moor is niet van toepassing op de plekken in Berlaar. De éénmalige premies van 2000 tot 3500 euro waarover in de media gesproken werd, zijn alleen van toepassing bij de creatie van extra individuele opvangplaatsen. Het gaat dan over kamers in een gedeelde of individuele woning, specifiek bedoeld voor de opvang van bepaalde doelgroepen van asielzoekers. Het Impulsfonds wil met die éénmalige premie (per opvangplek, niet per asielzoeker) de creatie van zulke extra opvangplekken mogelijk maken. De plekken in Berlaar vallen echter niet onder het premiesysteem omdat het gaat over collectieve opvang, niet georganiseerd door de gemeente en ook niet op een locatie voorzien door de gemeente. Berlaar ontvangt daardoor geen subsidies of premies voor het opvangcentrum.
Wanneer gaat het opvangcentrum in gebruik?
Het opvangcentrum is sinds maandag 8 augustus in gebruik genomen.
De opstart gebeurt geleidelijk. Dat betekent dat er niet meteen 750 bewoners arriveren, maar wel tussen de 50 en 100 bewoners per week.
| Op maandag 10 oktober telde het centrum 270 bewoners. |
In de eerste weken kwamen er vooral alleenstaande mannen aan, sinds 25 augustus kwamen er voornamelijk gezinnen aan in het opvangcentrum.
Hoelang zal het opvangcentrum in gebruik genomen worden?
De opvangplekken in Berlaar zijn bedoeld om de huidige druk op de opvangcentra te verlichten en zijn dus een tijdelijke maatregel. De federale regering gaf aan geen definitief regulier asielcentrum op diezelfde locatie te zullen voorzien en het centrum in Berlaar te laten uitdoven wanneer die nood er niet meer is. Het is helaas momenteel nog niet mogelijk om daar een precieze timing op te plakken.
Wie zal de situatie in het opvangcentrum opvolgen?
Rode Kruis Vlaanderen zal de site beheren. Dat betekent dat zij 7 dagen op 7, 24 uur per dag permanentie in het centrum voorzien. Er is dan steeds begeleiding voorzien, ook 's nachts. Van bij de start zullen zij enkele ervaren beroepskrachten inzetten, die ook al in andere centra actief waren. Je kan Rode Kruis Vlaanderen in Berlaar contacteren via info.ocberlaar@rodekruis.be.
Zij bieden de bewoners de '4 B's' aan: bed, bad, brood en begeleiding. Dat betekent dat zij een dak boven hun hoofd krijgen, de mogelijkheid om te voorzien in persoonlijke hygiëne, drie maaltijden per dag en begeleiding en ondersteuning tijdens hun verblijf in het opvangcentrum.
Leven in een opvangcentrum is niet altijd gemakkelijk. Als bewoner leef je in gemeenschap met vreemden uit andere werelddelen, uit andere culturen. Er zijn regels en afspraken nodig. Deze zijn vervat in een huishoudelijk reglement. Een informatiebrochure informeert iedere nieuwkomer in zijn eigen taal over diens rechten en plichten en de huisregels. Een voorbeeld van een huishoudelijk reglement kan je vinden op de website van Fedasil.
Welke ervaring heeft Rode Kruis Vlaanderen m.b.t. opvangcentra?
Rode Kruis Vlaanderen organiseert sinds 1989 op verzoek van de federale overheid opvang van asielzoekers. De normen voor opvang liggen vast in de 'Opvangwet' en bepalen dat er voorzien moet worden in basisbehoeften zoals onderdak, maaltijden en veiligheid, maar ook dat de beheerder het algemeen welzijn van de asielzoeker ter harte neemt (door bv. individuele begeleiding, groepsactiviteiten, ...).
Rode Kruis Vlaanderen zet bij het beheer van opvangcentra in op basiscomfort en veiligheid, dagbestedingen en activiteiten, een luisterend oor van begeleiders en basisinformatie over de procedure, medische ondersteuning en aandacht voor de impact op de buurt en inwoners van een gemeente.
Wat mogen bewoners verwachten in het opvangcentrum?
Bewoners ontvangen van het Rode Kruis de vier B's (bed, bad, brood en begeleiding). Er is aandacht voor orde en netheid en respect voor de minimale privacy.
De vier B's vertalen zich onder meer in: drie maaltijden per dag, een sanitair pakket met basisproducten voor persoonlijke hygiëne en een wekelijks zakgeld voorzien vanuit de federale overheid (7,4 euro voor een volwassene) en klusgeld (voor wie deelneemt in het klussensysteem).
Bij ondersteuning in de asielprocedure wordt er uitgegaan van het feit dat asielzoekers zelfstandige, zelfredzame mensen zijn die hun eigen procedure in handen kunnen en willen nemen. Het Rode Kruis verstrekt daarbij informatie, maar geen advies en heeft geen rol in de beslissingen van de bevoegde overheidsdiensten.
Vanuit het Rode Kruis is er 24/7 begeleiding aanwezig. Zij zien mee toe op de veiligheid en het respect voor het huishoudelijk reglement. Omdat bewoners in de beginfase niet mogen toetreden tot de arbeidsmarkt zet het Rode Kruis ook in op een zinvolle dagbesteding voor de bewoners. Dat gebeurt door onder meer lessen Nederlands, vormingen voor volwassenen met informatie over de Belgische cultuur, sportactiviteiten, mogelijkheden tot ontspanning via TV, ...
Krijgen bewoners ook medische ondersteuning?
Er is dagelijkse opvolging voorzien door medische begeleiders. Zij kunnen kleine medische problemen inschatten en indien nodig doorverwijzen. Verder zijn er afspraken met externe zorgverstrekkers en een samenwerking met een externe centrumarts.
Wie werkt er in een opvangcentrum?
In een opvangcentrum werkt Rode Kruis Vlaanderen vanuit een integrale benadering: iedere begeleider volgt bewoners op, organiseert activiteiten en helpt met de praktische en logistieke organisatie van het centrum. Zo blijft iedereen betrokken bij alle aspecten van de opvang.
Voor bepaalde taken in het centrum zijn medewerkers met een bepaalde expertise, zoals medisch, logistiek, aangeworven.
Een centrummanager, samen met één of meerdere adjuncten, leidt het centrum en het team.
Hoe is de infrastructuur van een opvangcentrum georganiseerd?
Een opvangcentrum is een site/gebouw dat opgezet wordt als een woon- en leefomgeving voor een groep mensen. Dit betekent dat er zowel ruimtes voorzien worden voor bewoners als voor personeel.
Wat doen bewoners tijdens hun verblijf in het opvangcentrum?
Bewoners worden in het opvangcentrum begeleid in afwachting van het resultaat van hun asielaanvraag. In eerste instantie biedt Rode Kruis Vlaanderen de bewoners de nodige rust en tijd om zich veilig te voelen.
Daarna wordt er vanuit de begeleiding gekeken naar de noden en vragen die een bewoner heeft. Volwassen bewoners krijgen altijd de mogelijkheid om taalonderwijs te volgen en minderjarige bewoners trachten we zo snel mogelijk te laten starten in het regulier onderwijs. Daarnaast zijn er voor volwassen bewoners ook vele andere opleidingen die zij kunnen volgen om zo hun competenties te ontwikkelen of te versterken. Sommige bewoners kunnen zo later aan de slag als vrijwilliger bij een organisatie of bedrijf uit de buurt of vinden hun weg op de arbeidsmarkt.
Omdat bewoners in de beginfase niet mogen toetreden tot de arbeidsmarkt voorziet het Rode Kruis naast de lessen en vormingen verder ook sportactiviteiten, mogelijkheden tot ontspanning via TV, meewerken via het klussensysteem, ...
Op dinsdag 20 september zullen medewerkers van het Agentschap Integratie en Inburgering de kennis van het Nederlands van bewoners van de Berlaarse opvangplekken testen. Op basis van die test kunnen de lessen Nederlands daarna opgestart worden.
Gaan minderjarige bewoners naar school?
Het Rode Kruis maakt samen met de scholen op het grondgebied van de gemeente afspraken rond onderwijs voor de minderjarige bewoners. De minderjarige bewoners worden daarbij verdeeld en ingedeeld bij de scholen en volgen vanaf 19 september lessen.
Waar kan ik terecht met vragen?
Bij vragen kan je terecht bij Rode Kruis Vlaanderen